W dniach 16-17 maja 2023 r. w Lublinie odbył się Samorządowy Kongres Trójmorza Forum Gospodarcze. Wydarzenie, zorganizowane już po raz trzeci przez  Samorząd Województwa Lubelskiego, ponownie skupiło wokół tematu szerokorozumianego rozwoju gospodarczego przedstawicieli najwyższych władz  państwowych i regionalnych, a także reprezentantów korpusu dyplomatycznego, świata  biznesu, nauki i kultury z 12 państw Inicjatywy Trójmorza.

Na uroczystym otwarciu gościliśmy Prezydenta RP Andrzeja Dudę, który co roku obejmuje Kongres patronatem honorowym oraz Marszałek Sejmu RP Elżbietę Witek. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele 244 regionów z 12 państw członkowskich Inicjatywy Trójmorza. Zgromadzonych w Centrum Spotkania Kultur gości powitał Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski. Uroczyste wystąpienie wygłosił również Prezydent RP Andrzej Duda, który już po raz trzeci objął Samorządowy Kongres Trójmorza patronatem honorowym. Następnie głos zabrała Marszałek Sejmu RP Elżbieta Witek, po której poseł do Parlamentu Europejskiego Beata Mazurek odczytała list Prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego.

Po sesji otwarcia, rozpoczęła się sesja strategiczna obejmująca dwa panele dyskusyjne: „Przyszłość Inicjatywy Trójmorza – szanse i wyzwania w nowym kontekście regionalnym” – zbliżenie Ukrainy do Trójmorza dało nowy impuls, ponieważ Trójmorze może stać się platformą do europeizacji Ukrainy i wprowadzenia jej do Unii Europejskiej. Wojna na Ukrainie pokazała, jak silne i potrzebne są bliskie relacje makroregionalne wpływające na bezpośrednią pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych. W panelu wystąpili: Marcin Przydacz – Sekretarz Stanu, Szef Biura Polityki Międzynarodowej KPRP, Paweł Jabłoński – Podsekretarz Stanu w MSZ i Pełnomocnik rządu ds. Inicjatywy Trójmorza, a także ambasadorzy z Estonii i Litwy, tj. Miko Haljas i Gediminas Varvuolis. Po pierwszym panelu wystąpienie wygłosili minister zdrowia Adam Niedzielski.

Panel „Bezpieczeństwo w regionie”, podczas którego prelegenci poruszyli zagadnienia dotyczące rozszerzenia NATO o nowych członków, tj. Finlandii i Szwecji, bezpieczeństwa oraz planowanego szczytu NATO w Wilnie. W panelu wzięli udział m.in. gen. broni Wiesław Kukuła – Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Eduardas Borisovas – Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Republiki Litewskiej w Polsce. Po drugim panelu do zgromadzonych słowo skierował prof. nadzw. dr hab. Przemysław Czarnek – Minister Edukacji i Nauki.

Kolejnym punktem wydarzenia było uroczyste podpisanie porozumienia o utworzeniu Sieci Uniwersytetów Trójmorza. Porozumienie to zostało podpisane m.in. przez Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II ks. prof. dr. hab. Mirosława Kalinowskiego oraz przez Ministra Edukacji i Nauki prof. Przemysława Czarnka, który patronuje wydarzeniu i złożył symboliczny podpis. Łącznie umowę sygnowali przedstawiciele 13 uniwersytetów z 10 krajów Europy: Bułgarii, Chorwacji, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii i Ukrainy. Inicjatywa ma na celu integrację środowiska akademickiego obszaru Trójmorza. Głównymi celami będą działania ukierunkowane na prowadzenie wspólnych badań naukowych, wymianę studentów i kadry akademickiej oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie kształcenia. Inicjatorem stworzenia sieci jest Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.

Po przerwie, uczestnicy Kongresu przenieśli się do Lubelskiego Centrum Konferencyjnego, gdzie równolegle odbyły się dwie sesje dyskusyjne: międzynarodowa i naukowa, a także gdzie trwało Forum Gospodarcze, w ramach którego odbyły się sesje dyskusyjne, spotkania B2B, a także została zorganizowana przestrzeń wystawiennicza przeznaczona dla przedsiębiorców i instytucji z regionów Trójmorza. W ramach sesji międzynarodowej odbyły się 4 panele:

  • Panel I: Via Carpatia – korytarz transportowy Trójmorza. W panelu wzięli udział m.in. Michał Mulawa – Wicemarszałek Województwa Lubelskiego, János Ádám Karácsony – Wiceprzewodniczący Rady Komitatu Pest Megye, Członek KOR (Węgry) Dariusz Seliga – Prezes PKP CARGO oraz Marek Słomka – Prezes CARGOTOR.
  • Panel II: Bezpieczeństwo energetyczne i transformacja sektora energii w aspekcie geopolitycznym. W trakcie panelu poruszono kwestie m.in. roli surowców lokalnych w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski, inwestycji w OZE jako sposobu na kontynuację transformacji energetycznej oraz zapewnienia czystej i bezpiecznej energii dla przemysłu. Wśród panelistów byli m.in. Jarosław Kwasek – Prezes Zarządu PGE Dystrybucja, Katarzyna Suchcicka – Dyrektor Generalny OX2 oraz Dariusz Dumkiewicz – Zastępca Prezesa Zarządu Lubelski Węgiel Bogdanka S.A.
  • Panel III: Ukraina na drodze odbudowy i integracji europejskiej. W panelu wzięli udział m.in.: Oleh Kuts – Konsul Generalny Ukrainy w Lublinie Mirosław Bendzera – Prezes Zarządu Grupy Grenevia Famur i prof. dr hab. Tomasz Grzegorz Grosse – Uniwersytet Warszawski.
  • Panel IV: Państwa Inicjatywy Trójmorza wobec agresji Rosji na Ukrainę. W panelu wystąpili m.in. dr Gediminas Kazėnas – pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Michała Römera w Wilnie, specjalista w Ministerstwie Obrony Narodowej Litwy /Litwa oraz Jan Rafael Lupoměský – były doradca prezydenta Czech Václav Klausa, ekspert ds. międzynarodowych (Czechy).

Sesja naukowa miała na celu zacieśnianie współpracy między ośrodkami naukowymi. Partnerem Merytorycznym sesji był Katolicki Uniwersytet Lubelski. Uczestnicy mogli wziąć udział w 7 panelach dotyczących m.in.: współpracy uniwersytetów, poszukiwania wspólnych instrumentów współpracy badawczej czy transformacji cyfrowej i cyberbezpieczeństwa. W trakcie Forum Gospodarczego przewidziano seminaria tematyczne dotyczące roli kobiet w świecie biznesu, kierunków rozwoju współpracy gospodarczej w obszarze Trójmorza czy też potencjału regionów Trójmorza. Ponadto rozmawiano o rozwoju w obszarze cyfryzacji. Wydarzeniem towarzyszącym Samorządowemu Kongresowi Trójmorza był Wschodni Kongres Młodych Liderów organizowany przez Europejski Dom Spotkań – Fundację Nowy. Celem wydarzenia było przygotowanie osób młodych do uczestnictwa w dyskusji na temat przyszłości Polski, Europy i świata. W trakcie tego wydarzenia młodzi mogli być świadkami nawiązywania współpracy organizacji z różnych państw europejskich.

I dzień Samorządowego Kongresu Trójmorza zwieńczyła gala wręczenia nagród „Międzynarodowy sukces w obszarze regionów Trójmorza”. Nagroda co roku przyznawana jest w trzech kategoriach: osoba, firma międzynarodowa i firma regionalna. Decyzją Rady Programowej Kongresu wręczono także nagrodę honorową, która jest przyznawana szczególnym postaciom sprzyjającym Inicjatywie Trójmorza. Służy rozwijaniu współpracy pomiędzy regionami i państwami tego obszaru. W minionych latach laureatami zostali Prezydent RP Andrzej Duda (2021) oraz Premier RP Mateusz Morawiecki (2022).

W tym roku wśród laureatów nagrody znaleźli się:

  • Nagroda honorowa – za podejmowanie działań na rzecz uczynienia płaszczyzny parlamentarnej pełnoprawnym wymiarem współpracy w ramach Inicjatywy Trójmorza, w szczególności za włączanie młodego pokolenia w rozwój Trójmorza m.in. poprzez promowanie idei Forum Młodych Parlamentarzystów Trójmorza – otrzymała Elżbieta Witek, Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.
  • Nagroda w kategorii osoba – za podejmowanie aktywnych działań w ramach Inicjatywy Trójmorza wzmacniających nasze wspólne bezpieczeństwo, pozwalających na stabilny rozwój i wzmacnianie naszych narodów. Za aktywne wspieranie Ukrainy – kraju stowarzyszonego z państwami Inicjatywy Trójmorza na rzecz obrony swojej integralności oraz za działania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa wschodniej flanki NATO przebiegającej przez kraje Trójmorza – otrzymał Mariusz Błaszczak, Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Obrony Narodowej.
  • Nagroda w kategorii firma o międzynarodowym zasięgu – za podejmowanie działań na rzecz finansowania strategicznych inwestycji polskiej gospodarki budującej potencjał Inicjatywy Trójmorza, rozwijanie swojej oferty w krajach Trójmorza oraz wielowymiarową pomoc operacyjną i charytatywną dla Ukrainy od początku pełnoskalowej wojny – otrzymał PKO Bank Polski.
  • Nagroda w kategorii firma regionalna – za podejmowanie aktywnych działań gospodarczych w krajach Inicjatywy Trójmorza, prowadzenie działalności na zasadach zrównoważonego rozwoju oraz współpracy z województwem lubelskim – otrzymało APIS-VITA.

Kongresową Galę w Centrum Spotkania Kultur uświetnił koncert Kameralnej Orkiestry Akordeonowej Arti Sentemo pod przewodnictwem Zbigniewa Czuryły. W programie koncertu znalazły się utwory muzyki klasycznej, ludowej oraz filmowej z państw Trójmorza i Ukrainy.